آموزش اجرای آزمون فریدمن در SPSS

 

آزمون فریدمن (Friedman) برای طرح­ های درون گروهی (نمونه ­های وابسته) مناسب است. آزمون فریدمن تعمیم ­یافته آزمون ویلکاکسون است و معادل ناپارامتریک آزمون اندازه ­های مکرّر­ است. در این آزمون ما یک گروه از افراد یا آزمودنی داریم که در حداقل دو وضعیت یا دو مقطع زمانی مختلف مورد­سنجش قرار گرفته ­اند. هدف این است که تغییرات نمرات (میانه) را در چند (2 و بیشتر) وضعیت یا مقطع زمانی مقایسه کنیم. سطح سنجش متغیر در این آزمون باید ترتیبی باشد. پژوهش­گران عموما از این آزمون جهت رتبه ­بندی یا اولویت­ بندی متغیرها استفاده می ­کنند.

به عنوان نمونه می ­توانیم مثال مطرح شده در آزمون ویلکاکسون را توسعه دهیم و به مقایسه میزان رضایت از زندگی در سه مقطع قبل از ازدواج، یکسال بعد از ازدواج و ده سال بعد از ازدواج بپردازیم. می­ توانیم از مردم بپرسیم که از هرکدام از شرایط فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور چقدر رضایت دارید و سپس به بررسی این امر بپردازیم که مردم از کدام یک از شرایط رضایت بیشتری دارند. می­ توانیم از تعدادی از صاحب­ نظران اقتصادی بپرسیم که هرکدام از عواملِ عدم وابستگی به درآمد نفتی، حمایت از تولید داخلی، افزایش وام­ های خوداشتغالی، بهبود شرایط گردشگری و آموزش نیروی ­انسانی چقدر در بهبود وضعیت اقتصادی کشور مؤثر هستند و سپس ­به­ اولویت­ بندی­ (رتبه­ بندی) پاسخ­ ها بپردازیم و بررسی کنیم که از نظر صاحب ­نظران کدام یک از عوامل فوق تأثیر بیشتری در بهبود وضعیت اقتصادی دارد.


مثال:
  پژوهشی با هدف تعیین و رتبه ­بندی"مهم ­ترین ویژگی ­های اساتید دانشگاه"در دانشگاه شیراز انجام شد و در آن از 100 دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز پرسیده شد که نظر خودشان را در ارتباط با هرکدام از ویژگی­ های مطرح شده اساتید در پرسشنامه ابراز کنند. از دانشجویان پرسیده شد که تا چه­ حد به هرکدام از ویژگی­ های اساتید اهمیت می­ دهند؟ پنج ویژگی­ مطرح شده در ارتباط با اساتید عبارتند از: تسلط علمی، اخلاق خوب در روابط با دانشجویان، ظاهر مرتب و آراسته، فن بیان مناسب و رعایت انصاف در نمره­ دهی. دانشجویان به هرکدام از ویژگی­ های مطرح شده در قالب طیف 11 گزینه­ ای (از 0 تا 10 که نمره بالاتر به معنای اهمیت بیشتر است) نمره دادند.

بر این اساس سوال زیر طرح و آزمون شد:
کدام ویژگی­ های اساتید اهمیت بالاتری برای دانشجویان دارد؟
با استفاده از آزمون فریدمن سوال مطرح شده را ارزیابی می­کنیم.

اجـ ـرا:
مسیر زیر را دنبال می­کنیم:

Analyze --->Nonparametric Tests --->Legacy Dialogs --->K Related Samples

---

نتـ ـایج:
در جدول بعد میانگین و انحراف استاندارد متغیرها ارائه شده است. دامنه میانگین از 0 تا 10 است. مقایسه میانگین ویژگی­ های اساتید نشان می­ دهد که بالاترین میانگین (7.79) متعلق به ویژگی انصاف در نمره ­دهی و پایین ­ترین میانگین (3.31) متعلق به ویژگی ظاهر آراسته است. جهت بررسی معنی­ دار بودن تفاوت بین ویژگی­های اساتید و رتبه ­بندی مهم­ ترین ویژگی­ های اساتید از نظر دانشجویان، باید نتایج جدول آخر (Test Statistics) را بررسی کنیم.

                                                                                                                     

Descriptive Statistics
	N	Mean	Std. Deviation	Minimum	Maximum
فن بیان	100	4.99	1.83	2	9
تسلط علمی	100	4.48	1.66	2	10
اخلاق خوب	100	5.01	1.79	2	10
انصاف در نمره دهی	100	7.79	1.55	5	10
ظاهر آراسته	100	3.31	2.01	0	8

 

 
جدول زیر وضعیت رتبه ­بندی متغیرها (ویژگی­های اساتید) را نشان می­ دهد. میانگین رتبه (Mean Rank) هرکدام از ویژگی­ ها در جدول گزارش شده است. مقایسه میانگین رتبه ها نشان می ­دهد که بالاترین میانگین رتبه (4.58) به ویژگی انصاف در نمره ­دهی اختصاص دارد و که بدین معناست که مهم ­ترین ویژگی استاد از نظر دانشجویان ویژگی انصاف در نمره­ دهی است. بعد از ویژگی فوق، مهم ­ترین ویژگی اساتید به ترتیب شامل ویژگی­ های فن بیان مناسب، اخلاق خوب در روابط با دانشجویان، تسلط علمی و ظاهر مرتب و آراسته می­ شود. لازم به ذکر است که میانگین رتبه با میانگین حسابی تفاوت دارد و نحوه محاسبه این دو میانگین متفاوت است.
 
                                         

Ranks
	Mean Rank
فن بیان	3
تسلط علمی	2.56
اخلاق خوب	2.93
انصاف در نمره ­دهی	4.58
ظاهر آراسته	1.94

 

جدول زیر مهم ­ترین جدول آزمون فریدمن است که قبل از تفسیر جداول دیگر نخست باید نتایج این جدول را ارزیابی کرد و در صورت معنی­ دار بودن آزمون فریدمن، به تفسیر نتایج جداول توصیفی و میانگین رتبه بپردازیم. این جدول معنی ­داری آماری را نشان می ­دهد. مقدار مجذور کای به دست آمده برابر با 163.7 است که در سطح خطای کمتر از 05/. قرار دارد (05/.­>P). معنی­ دار بودن آزمون فریدمن بدین معناست که رتبه­ بندی ویژگی­های اساتید از نظر دانشجویان بامعناست و دانشجویان رتبه ­بندی متفاوتی از ویژگی­ های اساتید دارند.
 

Test Statisticsa
N	100
Chi-Square	163.75
df	4
Asymp. Sig.	000.
a. Friedman Test

 
گـ ـزارش:
از آزمون فریدمن برای رتبه ­بندی مهم ­ترین ویژگی ­های اساتید استفاده شد. آزمون فریدمن نشان داد که اهمیت و رتبه ویژگی­ های مطرح ­شده در مورد اساتید با یکدیگر متفاوت است(001/. >P، 4 = df، 163.74= مجذور کای).
مقایسه میانگین رتبه­ ها نشان می­دهد که مهم ­ترین ویژگی اساتید از نظر دانشجویان به ترتیب ویژگی انصاف در نمره ­دهی، فن بیان مناسب و اخلاق خوب در روابط با دانشجویان است. میانگین رتبه این ویژگی­ ها به ترتیب 4.58، 3 و 2.93 است(میانگین رتبه همه ویژگی­ها را در یک جدول گزارش کنید).
 

؛ نویسنده: رامین کریمی SPSS منبع: کتاب راهنمای آسان تحلیل آماری با