انواع روش های نمونه گیری

نمونه گیری و روش های آن

نمونه‌گیری دارای روش‌هایی است که به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند: تصادفی و غیر تصادفی. نمونه‌ی تصادفی، نمونه ای است که در آن، همه اعضای جامعه، شانس انتخاب شدن در نمونه را داشته باشند. برعکس، نمونه‌ی غیر تصادفی، نمونه‌ای است که بر اساس احتمالات ریاضی انتخاب نمی‌شود و همه اعضای جامعه، شانس انتخاب شدن در آن را ندارند.

در تصمیم‌گیری برای انتخاب نمونه‌ی احتمالی یا غیر احتمالی در تحقیق، محقق باید به چهار نکته توجه کند:

• هدف تحقیق:

برخی تحقیقات نه برای تعمیم به جامعه، که به منظور بررسی روابط بین متغیرها یا جمع آوری داده‌های اکتشافی برای تهیه‌ی پرسشنامه یا ابزار اندازه گیری انجام می‌شوند. در این گونه موارد، اغلب، نمونه‌ی غیر احتمالی مناسب است.

• هزینه در مقابل ارزش:

نمونه باید با کمترین هزینه، بیش‌ترین اثربخشی را داشته باشد. اگر هزینه‌ی نمونه‌ی احتمالی با توجه به نوع و مقدار اطلاعات جمع‌آوری شده بیش از حد باشد، بهتر است از نمونه‌ی غیر احتمالی استفاده شود.

• محدودیت‌های زمانی:

در بسیاری از موارد، با توجه به این که نمونه گیری احتمالی، زمان بر است، از نمونه گیری غیر احتمالی استفاده می‌شود.

• مقدار خطای مورد پذیرش: در مطالعات مقدماتی یا ضربتی که کنترل خطا اهمیت چندانی ندارد، اغلب، نمونه‌ی غیر احتمالی مناسب است.

1- نمونه گیری تصادفی

نوعی نمونه‌گیری است که در آن، همه اعضای جامعه تعریف شده، دارای شانس برابر جهت انتخاب شدن هستند.

الف: نمونه گیری تصادفی طبقه ای:

در نمونه‌گیری طبقه‌ای، واحدهای جامعه‌ی مورد مطالعه در طبقه‌هایی که از نظر صفت متغیر همگن‌تر هستند، گروه بندی می‌شوند، تا تغییرات آن‌ها در درون گروه‌ها کمتر شود. پس از آن از هر یک از طبقه‌ها تعدادی نمونه انتخاب می‌شود.

ب: نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای:

نمونه برداری خوشه‌ای نوعی نمونه برداری تصادفی ساده است که هر واحد آن را یک دسته (یا خوشه) از عناصر تشکیل می‌دهد. موقعی از این نوع نمونه برداری استفاده می‌شود که جامعه مورد پژوهش، از دسته های جداگانه ای تشکیل شده و عناصر آن جامعه در این دسته‌ها توزیع شده باشد.

ج:نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای:

چنانچه جامعه پژوهش بزرگ باشد، عملی‌ترین و در ضمن مطلوب‌ترین راه حل، معمولاً انجام نمونه برداری چند مرحله ای است. در نمونه گیری چند مرحله ای افراد جامعه با توجه به سلسله مراتبی) از واحدهای بزرگ‌تر به کوچک‌تر) از انواع واحدهای جامعه انتخاب می‌شوند.

د:سایر روش‌های نمونه گیری تصادفی:

• نمونه گیری کنترل شده:

شیوه ای است در نمونه گیری که در آن به هنگام گزینش موارد نمونه، کنترلی نیز در جهت تأمین نمونه ای معرف از هر گروه، رده و یا قشر اعمال می‌شود. در این حال ممکن است شماری مشخص از هر قشر، بدون توجه به شماره‌ ارقام و یا واحدهای آن قشر گزیده شود.

• نمونه گیری مضاعف:

عبارت است از کاربرد دو روش نمونه گیری و یا بیشتر، در سطوح مختلف بررسی.

• نمونه گیری اتفاقی:

در بعضی از امور، نمونه گیری جامع و کامل میسر نیست و تحقیق ناچاراً به جامعه یا نمونه ای که در دسترس است محدود می‌شود.

• نمونه گیری مختلط:

در زمره‌ی نمونه‌گیری‌های مضاعف به حساب می‌آید و از ترکیب چند شیوه به منظور افزایش ضریب دقت به دست می‌آید.

• نمونه گیری موازی:

در بسیاری از تحقیقات، از یک جامعه چند نمونه انتخاب می‌کنیم. در حالت خاص، این نمونه‌ها باید به طور کلی یا جزء به جزء نظیر هم باشند. چنین نمونه‌هایی موازی یا همتا خوانده می‌شوند.

• نمونه‌ی پایه (مادر):

در مواردی که در نظر است از جامعه ای چندین بار نمونه گرفته شود، می‌توان نمونه ای بزرگ را انتخاب کرد و در مواقع لزوم نمونه های فرعی را از آن گزینش نمود.

• نمونه گیری چند مرحله ای:

به اقتضای خصوصیات جامعه‌ی موضوع تحقیق، گاهی نمونه‌ی مورد نظر در چند مرحله برگزیده می‌شود. در این روش از جامعه Nنفری، نمونه ای به تعداد n₁ انتخاب می‌کنیم، سپس از میان n₁ نفر، گروه کوچک‌تری به تعداد n₂ برمی گزینیم، تا نمونه‌ی کافی و مناسب از لحاظ تعداد و سایر خصوصیات تعیین شود. بدین ترتیب نمونه گیری دو مرحله ای، سه مرحله ای، … و چند مرحله ای انجام داده‌ایم.

• نمونه گیری متوالی:

در برخی از مطالعات به جهت تداوم کار تحقیق و دگرگونی‌هایِ پدیده‌ی مورد نظر، نمونه گیری توالی پذیر است.

2- نمونه گیری غیر تصادفی (اتفاقی)

الف: نمونه گیری غیر تصادفی ساده:

در این روش، از نمونه‌هایی که به فوریت در دسترس است، استفاده می‌شود. این روش چندان قابل اعتماد نیست و نتایج آن فقط به افرادی که بررسی شده‌اند، قابل تعمیم است. این نوع نمونه گیری، انباشته یا کومه ای نیز نامیده می‌شود.

ب: نمونه گیری غیر تصادفی سهمیه ای:

در این روش محقق، افراد یا گروه‌هایی را که در دسترس هستند، بر مبنای یک سلسله معیارهای مشخص (سهمیه) انتخاب می‌کند.

ج: نمونه گیری غیر تصادفی هدفمند یا قضاوتی:

نوعی نمونه گیری است که در آن افراد نمونه، از میان افرادی انتخاب می‌شوند که دارای خصوصیات تعریف شده ای می‌باشند. عده ای، اصطلاح “نمونه گیری قضاوتی” را برای مواردی به کار برده‌اند که اعضای نمونه، بر اساس داوری پژوهنده انتخاب می‌شوند.