آنچه در مورد طیف لیکرت باید بدانید

 

طیف لیکرت یا مقیاس لیکرت، یکی از رایج‌ترین سوالات پرسشنامه‌هاست. حتی اگر نام آن به گوش شما نخورده باشد، اگر تجربه پاسخ‌دهی به پرسشنامه‌ای را داشته باشید، به احتمال زیاد به این نوع سوال برخورده‌اید. هرچند پاسخ‌دهی به سوال طیف لیکرت برای مخاطب پرسشنامه بسیار ساده است اما طراحی آن همواره دارای پیچیدگی و همراه با سوالاتی در ذهن طراح نظرسنجی است. از قبیل: در چه مواردی استفاده از طیف لیکرت مناسب است؟ مقیاس عددی طیف را چندتایی باید انتخاب کرد؟ ۳، ۵، ۷ یا بیشتر؟ کی می‌توان مقیاس عددی طیف را زوج و در چه مواردی فرد باید در نظر گرفت؟ آیا به مقیاس عددی خنثی یا گزینه وسط نیاز هست؟ آیا باید به اعداد طیف برچسب زد؟ پاسخ این سوالات را در این مطلب خواهید یافت.

موارد استفاده از طیف لیکرت(سوال طیفی)

طیف لیکرت عموما برای اندازه‌گیری دیدگاه، احساس، نظر و مواردی از این قبیل که قابل مشاهده نیستند اما می‌توانند بر رفتار مخاطب موثر باشند، بکار می‌رود. به عنوان مثال:

مقیاس عددی مناسب برای سوال طیفی

انتخاب مقیاس عددی به سوالی که پرسیده می‌شود، وابسته است. اگر برای مفهوم یا ایده‌ای که در مورد آن پرسش می‌شود، معنایی مثبت تا منفی می‌توان متصور بود، مانند سطح رضایت مشتری، انتخاب طیف ۵ یا ۷ امتیازی مناسب است. به این مفاهیم دو قطبی یا دو‌ سویه(Bipolar) گفته می‌شود و بهتر است برای اندازه‌گیری مفاهیم دو سویه از مقیاس عددی فرد استفاده شود. اگر مفهوم موردنظر یک‌سویه یا تک‌قطبی(Unipolar) باشد و معنایی از صفر تا مثبت بتوان برای آن تصور کرد، مانند اثربخشی که مقداری منفی نمی‌تواند داشته باشد، انتخاب طیف ۴ یا ۶ امتیازی مناسب است. به عبارت دیگر برای اندازه‌گیری مفاهیم یک‌سویه مقیاس عددی زوج توصیه می‌شود. بنابراین در تکمیل راهکارهای مقابله با کفایت رضایت‌مندی، طراح پرسشنامه و نظرسنجی باید در مورد مفاهیم دو سویه گزینه وسط را استفاده کند.

مطالعات مختلف نشان داده‌اند که پایایی و روایی مقیاس‌های ۲ یا ۳ امتیازی در مقایسه با مقیاس‌های امتیازی بیشتر،‌ کمتر است و سطح پایایی و روایی در مقیاس‌های امتیازی بیشتر از ۷ نیز تا حدی کاهش می‌یابد.

اگر تعداد زیادی سوال طیفی در پرسشنامه خود دارید، بهتر است آن‌ها را تا حد امکان با یک نوع مقیاس امتیازی طراحی کنید. به این ترتیب مخاطب سوالات در طی پاسخ‌دهی گیج نخواهد شد و شناسایی داده‌های ناسازگار و غیرصحیح و تحلیل داده‌ها و گزارش‌دهی نیز راحت‌تر خواهد بود.

برچسب مقیاس‌های عددی طیف

پاسخ‌دهندگان باید بتوانند امتیازات طیف را به راحتی در ذهن خود تفسیر کنند. بنابراین اگر داده‌ای با کیفیت و دقیق می‌خواهید جمع‌آوری کنید، حتما ابتدا، انتها و در صورت وجود گزینه وسط طیف را برچسب بزنید و از ابهام جلوگیری نمایید. برچسب‌هایی مانند موافقت یا مخالفتی ندارم، مطمئن نیستم، همان‌طور که انتظار داشتم و نظری ندارم معمولا برای گزینه وسط طیف استفاده می‌شوند.

نهایتا در نظر داشته باشید که برچسب‌ مقیاس‌های عددی باید به راحتی قابل تفسیر باشد و پاسخ‌دهندگان باید تفسیر یکسانی از معنای برچسب مقیاس‌های عددی داشته باشند.

 

طیف لیکرت یا مقیاس لیکرت چیست؟

طیف لیکرت ابزاری برای سنجش نگرش افراد است و برای تهیه پرسشنامه‌های سنجش نگرش در مدیریت و علوم انسانی کاربرد دارد.

آیا طیف لیکرت باید نقطه وسط داشته باشد؟

همیشه از طیف‌های فرد استفاده کنید و طیف زوج را انتخاب نکنید. سوالاتی مانند ممتنع، نظری ندارم و مانند آن را برای نقطه وسط در نظر بگیرید.

آیا تعداد گویه‌های پرسشنامه طیف لیکرت مشخص است؟

بطور قطعی تعداد مشخصی برای این پرسشنامه مشخص نشده است اما توصیه آن است از ۳۰ گویه بیشتر استفاده نشود.

حد وسط طیف لیکرت ۵ درجه چه عددی است؟

دقت کنید طیف لیکرت پنج درجه از یک شروع می‌شود بنابراین حد وسط آن ۳ است و ۲٫۵ را در نظر نگیرید.

انواع طیف لیکرت

طیف لیکرت ۵ درجه

خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
۱	۲	۳	۴	۵

طیف لیکرت ۵ درجه

کاملا مخالفم	مخالفم	ممتنع	موافقم	کاملا موافقم
۱	۲	۳	۴	۵

طیف لیکرت ۷ درجه

خیلی کم	کم	کم تا متوسط	متوسط	متوسط تا زیاد	زیاد	خیلی زیاد
۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷

طیف لیکرت ۹ درجه

خیلی کم	خیلی کم تا کم	کم	کم تا متوسط	متوسط	متوسط تا زیاد	زیاد	زیاد تا خیلی زیاد	خیلی زیاد
۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷	۸	۹