مقیاس های اندازه گیری در آمار

مقیاس های اندازه گیری

مقیاس ها از مهم ترین ابزار های تحقیق در همه علوم به شمار می روند. به کمک مقیاس، واقعیت مورد مطالعه دقیق تر سنجیده می شوند و امکان رده بندی درونی اجزا را میسر می سازد.

“استیونس”،  چهار سطح کلی اندازه گیری را که شامل مجموعه قواعدی برای انتساب مقدار یا ارزش به آزمودنی هستند، طبقه بندی نموده است که شامل موارد زیر می باشد:

1-مقیاس اسمی: ابتدایی ترین مقیاس اندازه گیری، مقیاس اسمی است. در مقیاس اسمی، افاد و پدیده ها بر حسب یک ملاک معیندر طبقات کیفی جایگزین می شوند. مقیاس اسمی فاقد ارزش عددی است اما دارای طبقه هایی است که مشاهده ها را می توان بر اساس آن طبقه بندی کرد و این طبقات ناسازگارند.  طبقه بندی دانشجویان به صورت مذکر و مونث، نمونه ای از طبقه بندی در سطح مقیاس اسمی است. برای مثال اختصاص عدد صفر برای کلیه افراد مذکر و عدد یک برای کلیه افراد مونث در یک جامعه آماری و یا شماره بازیکنان یک تیم ورزشی، نمونه ای از اختصاص عدد در این مقیاس است که این اعداد قابلیت جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را ندارند و به همین دلیل برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از طریق این مقیاس، تنها می توان از آن دسته از روش های آماری استفاده نمود که در آن ها داده ها به صورت فراوانی به کار برده می شوند. طبقه بندی افراد بر اساس مذهب و یا سبک های مختلف مدیران، نمونه هایی از این نوع مقیاس هستند.

2- مقیاس ترتیبی: مقیاس دوم، مقیاس ترتیبی است که تمام ویژگی های مقیاس اسمی را دارد. در این مقیاس، افراد یا اشیا بر حسب صفات خاصی رتبه بندی می شوند. مقیاس ترتیبی علاوه بر طبقه بندی متغیر ها به ترتیبی که تفاوت های کیفی آن ها در بین گروه ها مشخص می شود، مقوله ها را رتبه بندی نیز می کند.
رتبه بندی دانشجویان بر اساس معدل آن ها و طبقه بندی افراد بر اساس میزان تحصیلات، نمونه هایی از این مقیاس هستند. انجام عملیات ریاضی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را در این مقیاس نیز نمی توان به کار برد.

3- مقیاس فاصله ای: مقیاس فاصله ای نه تنها قادر است افراد را با توجه به ویژگی های معینی طبقه بندی نماید و رتبه ها را درون طبقه ها مشخص نماید، بلکه قادر است مقدار این تفاوت را نیز اندازه گیری و مشخص نماید. در این مقیاس، فاصله های مساوی بین صفت های مورد اندازه گیری است. درجه های سانتیگراد و فارنهایت مثال هایی از این مقیاس هستند. در این مقیاس، همبستگی ترتیب و فاصله و فاصله بین اعداد دارای معناست. برای مثال فاصله بین 25 و 26 درجه فارنهایت برابر فاصله بین 30 و 31 درجه فارنهایت است ولی نمی توان گفت که 40 درجه سانتیگراد، دو برابر گرم تر از 20 درجه فارنهایت است.

4-مقیاس نسبی: مقیاس نسبی بالاترین سطح اندازه گیری است که کلیه خصوصیات مقیاس هی اسمی، ترتیبی و فاصله ای را دارد. در این مقیاس به دلیل آن که صفر واقعی و جود دارد می توان برای مقایسه دو مقدار، از نسبت استفاده کرد و امکان ضرب و تقسیم هم وجود دارد. متغیر های قد و وزن و میزان موجودی حساب پس انداز در بانک مثال هایی از مقیاس نسبی هستند.اعداد در مقیاس نسبی علاوه بر رتبه افراد و تفاوت نسبی آن ها، نسبت افراد را با یکدیگر از لحاظ ویژگی مورد اندازه گیری مشخص می کنند.