تحلیل عاملی تاییدی (CFA)

فرض بنیادی در تحلیل عاملی تاییدی آن است که تعدادی از متغیرهای مشاهده پذیر، سازه ای پنهان را اندازه گیری می کنند. اطلاق واژه اندازه گیری در این نوع مدل ها به خاطر مهم بودن مفهوم اندازه گیری در این نوع از مدل ها است.

مدل تک عاملی تحلیل عاملی تأییدی

اجازه دهید با مثالی بحث خود را دنبال کنیم. پژوهشگری در نظر آورید که مدل مفهومی پژوهش خود را به صورتی که در شکل زیر دیده می شود آورده است. هم چنان که این شکل نشان می دهد، سرمایه فکری از سه بعد سرمایه انسانی ، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی تشکیل شده است.

توجه به این نکته ضرورری است که در این مدل پژوهشگر نمی خواهد بیان کند که سرمایه انسانی بر روی سرمایه فکری اثرگدار است، بلکه به دنبال آن است که این سه نوع سرمایه، سرمایه دیگری را بوجود می آورند به نام سرمایه فکری.

در ادبیات مدلسازی معادلات ساختاری این نوع از متغیرها به عنوان متغیر پنهان و یا سازه پنهان شناخته می شوند. برای نشان دادن متغیر پنهان از نماد دایره و برای نشان دادن متغیر آشکار از نماد مستطیل و یا مربع استفاده می شود.
همچنان که در این مدل ملاحظه می کنید، این مدل تنها یک سازه را اندازه گیری می کند و به همین خاطر است که به آن مدل تک عاملی مرتبه اول گفته می شود.

مدل چند عاملی تحلیل عاملی تأییدی

مدل های اندازه گیری می توانند چند عامل را اندازه گیری کنند. مثلا در مدل های اندازه گیری دو عاملی، دو سازه پنهان مورد اندازه گیری قرار می گیرند. مثالی را در نظر بگیرید که در آن متغیرهای سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه اجتماعی، سازه ای پنهان به نام سرمایه فکری را اندازه گیری می کنند و از سوی دیگر بعد ساختاری، بعد شناختی و بعد ارتباطی، سازه ای به نام سرمایه اجتماعی را اندازه گیری می کنند. در این مدل از یک سو دو سازه پنهان وجود دارد که توسط متغیرهای مشاهده پذیر اندازه گیری می شوند و از سوی دیگر این دو سازه پنهان با همدیگر در ارتباطند. شکل زیر یک تحلیل عاملی تاییدی دو عاملی را نشان می دهد.

تفاوت تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی

مدل های تحلیل عاملی تاییدی و  اکتشافی دو رویکرد متفاوت در مدل های اندازه گیری هستند. در مدل های تحلیل عاملی تاییدی، مشخص است که کدام متغیرهای مشاهده پذیر، کدام متغیرهای پنهان را اندازه گیری می کنند و محقق وجود این رابطه را تایید و یا رد می کند.

این در حالی است که در مدل های تحلیلی عاملی اکتشافی، محقیق از پیش نمی داند که چه متغیرهای مشاهده پذیری کدام سازه پنهان را اندازه گیری می کنند و درصدد است تا کشف کند که متغیرهای مشاهده پذیر، چه سازه ی پنهانی را اندازه گیری می کنند.

نکته مهم: تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزارهایی مانند spss قابل اجرا می باشد و مدل های تحلیل عاملی تایید در نرم افزارهایی مانند Lisrel و Amos قابل اجرا می باشد.