مدل سازی معادلات ساختاری

مدل یابی معادلات ساختاری

مدل یابی معادلات ساختاری و یابه طور اختصارSEM می باشد،ازروشهای جدید  آماری و یکی از قویترین روشهای تجزیه و تحلیل چندمتغیره است که برخی هم به آن تحلیل ساختاری کواریانس و الگوسازی علی اطلاق می کنند. کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیرهای است که نمی توان آنها را به شیوه دو متغیری با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد. تجزیه و تحلیل چندمتغیره به یک سری روشهای تجزیه و تحلیل اطلاق میشود که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل همزمان چند متغیر مستقل با چند متغیر وابسته است.

به عبارت دیگر وقتی شما میخواهید متغیر وابسته خود به عنوان مثال بزه کاری را با متغیرهای مستقلی همچون انگیزه فردی، روابط خانوادگی، سابقه بزهکاری، موقعیت اجتماعی اقتصادی و از این قبیل پیشبینی کنید بایستی به طراحی یک مدل علی و ارزیابی آن بپردازید که با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری قادر به آن خواهید بود. بنابراین شما در این پژوهش برخی از موارد را به طور مستقیم اندازه گیری می کنید که عموماً همان گویه های پرسشنامه است و برخی از موارد را با ترکیب این گویه ها بدست آورده و روابط آنها را می سنجید تا بتوانید مدل نهایی خود را رسم کنید.

مدل یابی معادلات ساختاری یک تحلیل چند متغیری بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیقتر بسط مدل خطی کلی GLM است که به محقق امکان میدهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به طور همزمان مورد آزمون قرار دهد. تحلیل مدل یابی معادلات ساختاری را میتوان توسط دو تکنیک انجام داد:

• تحلیل ساختاری کوواریانس یا روابط خطی ساختاری(LISREL)
• حداقل مربعات جزئی(PLS)

تکنیک معادلات ساختاری آمیزه دو تحلیل است:

• تحلیل عاملی تاییدی
• تحلیل مسیر- تعمیم تحلیل رگرسیون

منظور از اندازه گیری، سنجش روابط بین متغیرهای مشاهده شده (گویه های پرسشنامه) و متغیرهای مکنون(شاخصهای اصلی مانند: سرمایه انسانی و عملکرد سازمانی و از این نوع) توسط سازه های متغیرهای مکنون(عوامل استخراج شده) است. به بیان دیگر این مدل مشخص میکند که متغیرهای مکنون چگونه با متغیرهای قابل مشاهده مرتبط اند و از طریق آنها سنجیده می شوند و هریک از شاخصها تا چه حد متضمن مفهوم ابعاد متغیر مکنون هستند.

متغیرهای پنهان و آشکار

در مدل یابی معادلات ساختاری به گویه یا هر متغیری که بتوان آن را مستقیماً سنجید، متغیر آشکار گفته می­ شود و به متغیری که از طریق گویه­ ها مقدار آن سنجیده می­شود، متغیر پنهان گفته می شود. متغیرهای پنهان به دو دسته متغیرهای بیرونی که متغیرهای است که هیچ پیکان یک سویه­ ای به سمت آن نشانه نرفته است و متغیر درونی عنصری از مدل ساختاری است که حداقل یک پیکان یک سویه به سمت آن نشانه رفته است.

به عنوان مثال در شکل فوق که خروجی یک مدل معادله ساختاری از نرم افزار لیزرل می باشد گرایش ارتباطی و کیفیت ارتباط متغیرهای پنهان می باشند و متغیرهای q₆تا q₁₁ متغیرهای قابل مشاهده می باشند.

آموزش مدل یابی معادلات ساختاری با ذکر یک مثال کاربردی:

در پژوهشی هدف اصلی تبیین رابطه هوش هیجانی و مشتری مداری در بین کارکنان می باشد. بر اساس هدف این تحقیق فرضیه اصلی پژوهش اینگونه عنوان شده است:

فرضیه اصلی: با افزایش هوش هیجانی کارکنان، مشتری مداری آنان افزایش می یابد.
با توجه به مباحث مطروحه، مدل مفهومی شکل زیر به منظور بررسی تبیین رابطه هوش هیجانی و مشتری مداری ارائه شده است.

بر اساس مدل تحقیق هوش هیجانی شامل 5 متغیر پنهان خودآگاهی،خود مدیریتی قابل اعتماد بودن، وجدان خودانگیزی، آگاهی اجتماعی و مدیریت ارتباط می باشد.

مدل معادلات ساختاری نهایی برای سنجش رابطه دو عدد از سازه های اصلی تحقیق یعنی هوش هیجانی و مشتری مداری استفاده شده است. از آنجا که سازه‌ی هوش هیجانی خود از تعدادی متغیر پنهان دیگر تشکیل شده‌اند، میانگین پاسخ‌های بدست آمده به گویه‌های هر متغیر محاسبه شده و از آن متغیر به عنوان یک متغیر قابل مشاهده در مدل نهایی استفاده شده است. مدل نهایی در شکل زیر ارائه شده است. این مدل با اقتباس از برونداد نرم‌افزار لیزرل ترسیم شده است.

نتایج تائید ارتباط بین هوش هیجانی و مشتری مداری

برای مدل یابی معادلات ساختاری بار عاملی استاندارد و آمارهt محاسبه می شود. به طور کلی قاعده زیر حاکم است:

قدرت رابطه بین دو عامل(متغیر) به وسیله بار عاملی نشان داده می‌شود. بار عاملی مقداری بین منفی یک و یک است. اگر بار عاملی کمتر از 0/3 باشد رابطه ضعیف در نظر گرفته شده و از آن صرف‌نظر می‌شود. بار عاملی بین 0/3 تا 0/6 قابل قبول است و اگر بزرگ‌تر از 0/6 باشد خیلی مطلوب است.

زمانی که همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره آزمون t یا همان t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 0/05 بررسی می‌شود بنابراین اگر میزان بارهای عاملی مشاهده شده با آزمون t-value از 1/96 کوچک‌تر محاسبه شود، رابطه معنادار نیست و در نرم افزار لیزرل با رنگ قرمز نمایش داده خواهد شد.

آماره t-value نتایج ارتباط بین هوش هیجانی و مشتری مداری

همانطور که در شکل های فوق قابل مشاهده است بار عاملی استاندارد سازه هوش هیجانی و مشتری مداری برابر 0/90 بدست آمده است که نشان می‌دهد این رابطه بسیار مطلوب است. بار عاملی آماره t نیز 4/92 بدست آمده است که نشان می‌دهد همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با افزایش هوش هیجانی کارکنان، مشتری مداری آنان افزایش می یابد و فرضیه اصلی تحقیق تایید می‌شود.