تحلیل عاملی تاییدی چیست؟

مهم ترین هدف تحلیل عاملی تاییدی تعیین میزان توان مدل عامل از قبل تعریف شده با مجموعه ای از داده های مشاهده شده است. به عبارتی تحلیل عاملی تاییدی درصدد تعیین این مساله است که آیا تعداد عامل ها و بارهای متغییرهایی که روی این عامل ها اندازه گیری شده اند با آنچه بر اساس تئوری و مدل نظری انتظار می رفت انطباق دارد. به عبارتی، این نوع تحلیل عاملی به آزمون میزان انطباق و همنوایی بین سازه نظری و سازه تجربی تحقیق می پردازد. در این روش ابتدا متغییرها و شاخص های مربوطه بر اساس تئوری اولیه انتخاب می شوند و سپس ازتحلیل عاملی استفاده می شود تا ببینیم که آیا این متغییرها و شاخص ها آن طوری که پیش بینی می شد روی عامل های پیش بینی شده بار(لود) شده اند یا این که ترکیب آنها عوض شده و روی عامل های دیگری بار شده اند؟

در این نوع تحلیل عاملی پیش فرض اساسی محقق این است که هر عاملی با زیرمجموعه خاصی از شاخص ها ارتباط دارد. حداقل شرط لازم برای تحلیل عاملی تاییدی این است که محقق قبل از هر چیزی تعداد عامل های مدل را فرض کند اما در عین حال معمولا این محقق انتظارات خود را مبنی بر این که کدام عامل ها بار خواهند شد دخیل می کند. برای مثال محقق سعی می کند تا تعیین کند که آیا متغییرهایی که برای ساخت و نمایش یک متغییر پنهان به کار می روند واقعا متعلق به هم هستند یا خیر؟ کاربردهای دیگری هم برای تحلیل عاملی تاییدی قابل ترسیم است که عبارتند از:

۱-تعیین اعتبار یک مدل عاملی

۲-مقایسه توان دو مدل متفاوت که مسئول مجموعه مشابهی از داده ها هستند.

۳-آزمون معنی داری یک بار عاملی خاص

۴-آزمون رابطه بین دو یا چند بار عاملی

۵-آزمون این که آیا مجموعه عاملها با یکدیگر همبستگی دارند یا خیر؟

۶-ارزیابی میزان اعتبار هم گرای مجموعه ای از متغییرها(میزان تجانس داخلی بین آنها)

۷-سنجش اعتبار یک مقیاس یا شاخص از طریق نمایش این موضوع که گویه های همساز بر روی یک عامل بار می شوند. بنابراین به کمک این روش می توان گویه های ناهمساز مقیاس را که بر روی چندین عامل بار بسیار بالا یا پایینی دارند از مقیاس حذف کرد.چون این متغییرها را نمی توان به یک عامل مشخص انتساب داد.

نکته ۱: بسیاری از روان شناسان بر این عقیده اند که تحلیل عامل تاییدی بر تحلیل عامل اکتشافی برتری دارد زیرا روش تحلیل تاییدی، فرضیه ها را مورد آزمون قرار می دهد و این آزمون فرضیه برای هر روش علمی امری اساسی است.

نکته ۲: دستور تحلیل عامل تاییدی بر خلاف تحلیل عامل اکتشافی در نرم افزار spss وجود ندارد و انجام آن توسط نرم افزارهایی مانند لیزرل، ایموس و …انجام می شود.

محسن مرادی