تحلیل عاملی تاییدی (CFA)

فرض بنیادی در تحلیل عاملی تاییدی آن است که تعدادی از متغیرهای مشاهده پذیر، سازه ای پنهان را اندازه گیری می کنند. اطلاق واژه اندازه گیری در این نوع مدل ها به خاطر مهم بودن مفهوم اندازه گیری در این نوع از مدل ها است.

مدل تک عاملی تحلیل عاملی تأییدی

اجازه دهید با مثالی بحث خود را دنبال کنیم. پژوهشگری در نظر آورید که مدل مفهومی پژوهش خود را به صورتی که در شکل زیر دیده می شود آورده است. هم چنان که این شکل نشان می دهد، سرمایه فکری از سه بعد سرمایه انسانی ، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی تشکیل شده است.

توجه به این نکته ضرورری است که در این مدل پژوهشگر نمی خواهد بیان کند که سرمایه انسانی بر روی سرمایه فکری اثرگدار است، بلکه به دنبال آن است که این سه نوع سرمایه، سرمایه دیگری را بوجود می آورند به نام سرمایه فکری.

در ادبیات مدلسازی معادلات ساختاری این نوع از متغیرها به عنوان متغیر پنهان و یا سازه پنهان شناخته می شوند. برای نشان دادن متغیر پنهان از نماد دایره و برای نشان دادن متغیر آشکار از نماد مستطیل و یا مربع استفاده می شود.
همچنان که در این مدل ملاحظه می کنید، این مدل تنها یک سازه را اندازه گیری می کند و به همین خاطر است که به آن مدل تک عاملی مرتبه اول گفته می شود.

مدل چند عاملی تحلیل عاملی تأییدی

مدل های اندازه گیری می توانند چند عامل را اندازه گیری کنند. مثلا در مدل های اندازه گیری دو عاملی، دو سازه پنهان مورد اندازه گیری قرار می گیرند. مثالی را در نظر بگیرید که در آن متغیرهای سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه اجتماعی، سازه ای پنهان به نام سرمایه فکری را اندازه گیری می کنند و از سوی دیگر بعد ساختاری، بعد شناختی و بعد ارتباطی، سازه ای به نام سرمایه اجتماعی را اندازه گیری می کنند. در این مدل از یک سو دو سازه پنهان وجود دارد که توسط متغیرهای مشاهده پذیر اندازه گیری می شوند و از سوی دیگر این دو سازه پنهان با همدیگر در ارتباطند. شکل زیر یک تحلیل عاملی تاییدی دو عاملی را نشان می دهد.

تفاوت تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی

مدل های تحلیل عاملی تاییدی و  اکتشافی دو رویکرد متفاوت در مدل های اندازه گیری هستند. در مدل های تحلیل عاملی تاییدی، مشخص است که کدام متغیرهای مشاهده پذیر، کدام متغیرهای پنهان را اندازه گیری می کنند و محقق وجود این رابطه را تایید و یا رد می کند.

این در حالی است که در مدل های تحلیلی عاملی اکتشافی، محقیق از پیش نمی داند که چه متغیرهای مشاهده پذیری کدام سازه پنهان را اندازه گیری می کنند و درصدد است تا کشف کند که متغیرهای مشاهده پذیر، چه سازه ی پنهانی را اندازه گیری می کنند.

نکته مهم: تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزارهایی مانند spss قابل اجرا می باشد و مدل های تحلیل عاملی تایید در نرم افزارهایی مانند Lisrel و Amos قابل اجرا می باشد.

فرایند انجام تحقیق علمی

فرایند انجام تحقیق علمی:

اصل اساسی در روش تحقیق رعایت ترتیب و نظم فرایندهای کلی و خرده فرایندهای هر مرحله است که عبارت است از:

1- انتخاب  موضوع و عنوان تحقیق:

انتخاب موضوع  تحقیق، اولین مرحله در تدوین و  اجرای یک طرح پژوهشی است. عنوان عبارتی است که نظر  محقق را به صورت خبری، بیان می دارد. در این شرح، مسأله و فرضیه، با توجه به زمینه علمی آنها، در قالب واژه هایی کلی بیان می‌گردد. معمولاً محققان در این مرحله که نخستین گام انجام پژوهش نیز می باشد، دچار مشکل می‌شوند و بعضا این مرحله منجر به تاخیر انداختن زمان انجام تحقیق می شود. دانشجویان و محققین جهت تعیین موضوع می‌توانند با تاکید بر یکی از موارد زیر این فرآیند را کوتاه و آسان نمایند که آن ها عبارتند از :تحقیق   در خصوص جدیدترین بحث رشته مورد بررسی، موضوع مورد علاقه  محقق، مهارت و  تخصص  محقق، اولویت  و نیاز جامعه، استفاده از پیشنهادات تحقیقاتی محققین پیشین، بهره گیری از لیست اولویت های تحقیقاتی سازمان ها و …

برای انتخاب عنوان مناسب می بایست به نکات  زیر توجه نمایند:

–  عنوان تحقیق باید هدف های تحقیق را به روشنی نشان دهد.

–  عنوان  تحقیق باید به صورت عبارت کوتاه، مختصر و غیرسوالی باشد.

–  در صورت لزوم باید جامعه آماری، زمان و مکان انجام تحقیق به صورت دقیق بیان شود.

–  بهتر است در ابتدای عنوان تحقیق از واژه هایی مانند: بررسی، مطالعه، تبیین، طراحی، شناسایی و… استفاده شود.

2- مرور متون تحقیق (پیشینه تحقیق):

محقق در بخش تحقیقات مرتبط با مسئله، آنچه را که تاکنون در مورد مسئله مورد نظر، دانسته شده است، ارائه می‌کند. این امر را برای طراحی مسئله ها و یا فرضیه‌های پیشنهادی آماده می‌سازد.

محقق در این بخش نه تنها راه پیشنهادی خود را برای آنکه از دانسته ها به نادانسته ها برسد، مطرح می‌کند، بلکه تسلط خود را بر حیطه بررسی و آگاهی خود از پیشرفت‌های اخیر نمایش می گذارد. این بدان معنا نیست که این بخش باید به صحنه فصل فروشی بدل شود. تنها تحقیقاتی که به وضوح با اهداف بررسی مرتبط هستند، آورده می شوند.

در بخش مرور بر تحقیقات پیشین باید از طریق بحث در مورد یافته ها و کاربرد آنها، نتیجه‌گیری شود. در این بخش، پژوهشگر بینشی را که از مرور تحقیقات پیشین به دست آورده است، به دیگران عرضه می‌کند و به خلاهای موجود در مجموعه دانسته‌های روز، در زمینه مورد بررسی خود اشاره و بنابراین خواننده را مستقیما به مسئله پیشنهادی تحقیق هدایت می‌کند.

3- نگارش بیان مساله:

محقق می‌بایست ابتدا تعریفی روشن و دقیق از مسئله تحقیق ارائه و به دنبال آن توصیفی از پس زمینه مسئله آورده شود. این بخش از طرح پیشنهادی، همچنین باید شرح مختصری از اهمیت بالقوه تحقیق را شامل شود. باید در نظر داشت که اجتناب از تاکید بیش از حد بر اهمیت موضوع قبل از تبیین آن، ضروری است. دو اشتباه متداول که باید از آنها پرهیز نمود عبارتند از الف: آغاز مسئله با طراحی ماهرانه زمینه مسئله، قبل از آنکه خود مسئله به صورت روشن بیان شده باشد، شده باشد. ب: ارائه یک توجیه برای انجام بررسی در حالی که تبیین مسئله در لابه لای بحث مدفون شده باشد و یا تنها به صورت مبهم در انتهای آن مانده باشد.
معمولا زمینه مسئله مورد بررسی، در بخش مربوط به تحقیقات انجام شده پرورانده می شود، اگرچه در پاره‌ای مواقع در بیان مسئله، ذکر مطالعاتی که به صورت مستقیم به مسئله مورد بررسی منتهی شده‌اند نیز مناسب است. چنانچه مسئله از تجربه شخص محقق سرچشمه گرفته باشد، آن را می‌توان در این بخش به صورت خلاصه آورد.

4-  ارائه مدل تحقیق:

هر مدل مفهومی حاوی متغیرهای اصلی و فرعی مرتبط با مسئله و روابط میان آنهاست. اگر مدل، با یک نمودار نشان داده شود، معمولا پیکان های یک یا دو طرفه متغیرها را به هم وصل می کنند. مدل مفهومی بعنوان جزئی بسیار مهم از پژوهش است و اهمیت آن به حدی است که می‌توان گفت تا اجرای آخرین مرحله تحقیق، سایر فعالیت‌های مرتبط با تحقیق حول محور آن در گردش می باشد. همانگونه که گفته شد، مدل مفهومی برگرفته از ادبیات موضوعی تحقیق می‌باشد که ممکن است به صورتی یکپارچه و کامل از آن یک نویسنده باشد و یا اینکه ترکیبی از نظریات چند نویسنده بوده و محقق آنها را به صورتی مستند تلفیق نماید. شکل ظاهری یک مدل ممکن است به صورت نمودار، جدول، شکل، فرمول ریاضی و یا هر حالتی دیگر باشد.

5- تنظیم گزاره های تحقیق (اهداف، سوالات یا فرضیه ها):

حال باید مسئله تحقیق که تا اینجا به طور کلی تبیین شده است، مشخص شود. در این قسمت محقق می‌بایست مطابق مدل تحقیق اهداف، سوالات یا فرضیات تحقیق را مشخص نماید.

اهداف نقطه یا نقاطی هستند که محقق در تحقیق خود درصدد دستیابی به آنها است. یعنی جایی که بعد از اجرای تحقیق به آن نقطه خواهد رسید. باید دقیقاً معلوم شود که بعد از اجرای تحقیق به چه نقطه‌ای خواهید رسید. توجه شود که بر مبنای مدل تحقیق هدف اصلی و اهداف فرعی تحقیق تهیه و تنظیم می‌شود و براساس اهداف تحقیق سوال (یا فرضیه) اصلی و فرعی تدوین می‌شوند. باید توجه داشت که هدف اصلی همان عنوان و موضوع مورد بررسی است و اهداف فرعی مطابق مدل تحقیق تهیه و تنظیم می‌شود. به همین ترتیب سوالات یا فرضیات تحقیق تدوین می شوند. لذا تعداد اهداف فرعی و به تبع آن تعداد سوالات یا فرضیات فرعی به تعداد متغیرهای مورد بررسی در مدل و روابط بین آنها بستگی دارد.

در تحقیقات مدیریت و سازمان، یا از »سؤال «استفاده می شود و یا از» فرضیه .«به عبارت دیگر، در تحقیقاتی که به دنبال یافتن چیستی پدیده ای هستیم و یا نظر افراد را در مورد پدیده ای جستجو می‌نماییم، باید به طرح سؤال اقدام کنیم و در مواردی که می‌خواهیم درباره رابطه علت و معلولی و یا همبستگی بین دو یا چند پدیده مشخص تحقیق کنیم، از فرضیه استفاده می نماییم (ظهوری، 1386) یعنی برای موضوعاتی که برای نخستین بار سنجیده می‌شوند و مدل استانداردی برای آنها وجود ندارد، از سؤال استفاده می‌شود، چرا که محقق چارچوب مشخصی برای حدس زدن ندارد. درحالی‌که برای تحقیقاتی که مدل استاندارد داشته باشند و یا اینکه قبلاً محققی دیگر از آن مدل بهره گرفته باشد، می‌توان از فرضیه استفاده نمود.

6- مشخص نمودن ابزار گردآوری داده‌ها:

هدف از اجرای یک پروژه تحقیقاتی، بررسی روابط بین سازه هاست. محقق جهت گردآوری داده‌ها می‌تواند با توجه به موضوع و شرایط خاص تحقیق از یکی از ابزارهای چهارگانه پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و اسناد و مدارک بهره گیرد. به هر حال از آنجائی که معمولا اندازه‌گیری مستقیم سازه‌ها امکان پذیر نیست، باید شاخص‌هایی را انتخاب کنیم و یا بسازیم که آن سازه‌ها را تا آن جائی که ممکن است نزدیک به واقعیت تخمین بزند. چنانچه ابزار از قبل ساخته شده باشد (استاندارد)، طرح پیشنهادی باید شواهدی حاکی از پایایی و روایی آن را برای هدف بررسی، ارائه نماید. چنانچه محقق وسیله را خود بسازد (محقق ساخته)، باید روش تهیه آن را به صورت خلاصه بیاورد.

7- تعیین جامعه و نمونه تحقیق:

اولین قدم برای شناسایی آزمودنی‌های یک بررسی، توصیف جامعه آماری مورد نظر است. اینکه آیا جامعه آماری تحقیق، مدیران و معاونین دانشگاه هستند، یا صاحبان شرکت‌ها و کسب وکارهای کوچک و متوسط، یا مشتریان شرکت، و یا هر گروهی دیگر؟ سپس محقق روش نمونه‌گیری از جامعه آماری را توصیف می‌کند. در صورتی که انتخاب تصادفی امکان پذیر باشد، باید توضیح داد کدام روش از میان روش‌های مختلف انتخاب شده است و چرا؟ و اینکه آیا نمونه مورد بررسی معرف جامعه مورد بررسی است یا خیر. توصیفی دقیق از نمونه تحقیق می‌تواند به خواننده طرح پیشنهادی در تعیین این امر کمک نماید که آیا نتایج بررسی به اندازه مورد نظر قابل تعمیم است یا خیر. محقق همچنین باید در این بخش تعداد انتخابی حجم نمونه را نیز بیان کند که تعداد اعضای نمونه با توجه به تعداد اعضای جامعه مشخص می‌شود که در این راستا فرمول‌های آماری مختلف ویژه تحقیقات کمی و کیفی مانند فرمول کوکران وجود دارد و همچنین می‌توان از جدول استاندارد کرجسی، کوهن و مورگان نیز بهره گرفت.

8- مشخص نمودن روش شناسی تحقیق:

در این بخش محقق نشان می‌دهد که بررسی خود را چگونه انجام خواهد داد تا به سوال‌های تحقیق و یا روابط مفروض پاسخ داده شود. محقق می‌بایست از بین طرح‌های تحقیقاتی مختلف آن را که برای سوال مورد نظر یا فرضیه مورد بررسی مناسب‌تر از همه تشخیص می‌دهد را انتخاب کند. به عبارت دیگر محقق در این بخش توصیف می‌کند که بررسی خود را چگونه انجام می‌دهد تا در صورتی که روابطی وجود داشته باشد، مشاهده شوند. در واقع محقق می‌گوید اگر این فرضیه درست باشد، پس این نتیجه مشاهده خواهد شد. در این بخش از محقق خواسته می‌شود تا روش‌شناسی تحقیق خود را بر مبنای چند معیار معرفی نماید. چرا که از روش‌شناسی تحقیق دسته‌بندی‌های گوناگونی شده شده است که در کتاب حاضر به چندین مورد آن ها اشاره شده است و خلاصه‌ای آن ها جهت تسهیل در درک و یادگیری در قالب جدول ارائه شده است.

انواع روش های نمونه گیری

نمونه گیری و روش های آن

نمونه‌گیری دارای روش‌هایی است که به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند: تصادفی و غیر تصادفی. نمونه‌ی تصادفی، نمونه ای است که در آن، همه اعضای جامعه، شانس انتخاب شدن در نمونه را داشته باشند. برعکس، نمونه‌ی غیر تصادفی، نمونه‌ای است که بر اساس احتمالات ریاضی انتخاب نمی‌شود و همه اعضای جامعه، شانس انتخاب شدن در آن را ندارند.

در تصمیم‌گیری برای انتخاب نمونه‌ی احتمالی یا غیر احتمالی در تحقیق، محقق باید به چهار نکته توجه کند:

• هدف تحقیق:

برخی تحقیقات نه برای تعمیم به جامعه، که به منظور بررسی روابط بین متغیرها یا جمع آوری داده‌های اکتشافی برای تهیه‌ی پرسشنامه یا ابزار اندازه گیری انجام می‌شوند. در این گونه موارد، اغلب، نمونه‌ی غیر احتمالی مناسب است.

• هزینه در مقابل ارزش:

نمونه باید با کمترین هزینه، بیش‌ترین اثربخشی را داشته باشد. اگر هزینه‌ی نمونه‌ی احتمالی با توجه به نوع و مقدار اطلاعات جمع‌آوری شده بیش از حد باشد، بهتر است از نمونه‌ی غیر احتمالی استفاده شود.

• محدودیت‌های زمانی:

در بسیاری از موارد، با توجه به این که نمونه گیری احتمالی، زمان بر است، از نمونه گیری غیر احتمالی استفاده می‌شود.

• مقدار خطای مورد پذیرش: در مطالعات مقدماتی یا ضربتی که کنترل خطا اهمیت چندانی ندارد، اغلب، نمونه‌ی غیر احتمالی مناسب است.

1- نمونه گیری تصادفی

نوعی نمونه‌گیری است که در آن، همه اعضای جامعه تعریف شده، دارای شانس برابر جهت انتخاب شدن هستند.

الف: نمونه گیری تصادفی طبقه ای:

در نمونه‌گیری طبقه‌ای، واحدهای جامعه‌ی مورد مطالعه در طبقه‌هایی که از نظر صفت متغیر همگن‌تر هستند، گروه بندی می‌شوند، تا تغییرات آن‌ها در درون گروه‌ها کمتر شود. پس از آن از هر یک از طبقه‌ها تعدادی نمونه انتخاب می‌شود.

ب: نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای:

نمونه برداری خوشه‌ای نوعی نمونه برداری تصادفی ساده است که هر واحد آن را یک دسته (یا خوشه) از عناصر تشکیل می‌دهد. موقعی از این نوع نمونه برداری استفاده می‌شود که جامعه مورد پژوهش، از دسته های جداگانه ای تشکیل شده و عناصر آن جامعه در این دسته‌ها توزیع شده باشد.

ج:نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای:

چنانچه جامعه پژوهش بزرگ باشد، عملی‌ترین و در ضمن مطلوب‌ترین راه حل، معمولاً انجام نمونه برداری چند مرحله ای است. در نمونه گیری چند مرحله ای افراد جامعه با توجه به سلسله مراتبی) از واحدهای بزرگ‌تر به کوچک‌تر) از انواع واحدهای جامعه انتخاب می‌شوند.

د:سایر روش‌های نمونه گیری تصادفی:

• نمونه گیری کنترل شده:

شیوه ای است در نمونه گیری که در آن به هنگام گزینش موارد نمونه، کنترلی نیز در جهت تأمین نمونه ای معرف از هر گروه، رده و یا قشر اعمال می‌شود. در این حال ممکن است شماری مشخص از هر قشر، بدون توجه به شماره‌ ارقام و یا واحدهای آن قشر گزیده شود.

• نمونه گیری مضاعف:

عبارت است از کاربرد دو روش نمونه گیری و یا بیشتر، در سطوح مختلف بررسی.

• نمونه گیری اتفاقی:

در بعضی از امور، نمونه گیری جامع و کامل میسر نیست و تحقیق ناچاراً به جامعه یا نمونه ای که در دسترس است محدود می‌شود.

• نمونه گیری مختلط:

در زمره‌ی نمونه‌گیری‌های مضاعف به حساب می‌آید و از ترکیب چند شیوه به منظور افزایش ضریب دقت به دست می‌آید.

• نمونه گیری موازی:

در بسیاری از تحقیقات، از یک جامعه چند نمونه انتخاب می‌کنیم. در حالت خاص، این نمونه‌ها باید به طور کلی یا جزء به جزء نظیر هم باشند. چنین نمونه‌هایی موازی یا همتا خوانده می‌شوند.

• نمونه‌ی پایه (مادر):

در مواردی که در نظر است از جامعه ای چندین بار نمونه گرفته شود، می‌توان نمونه ای بزرگ را انتخاب کرد و در مواقع لزوم نمونه های فرعی را از آن گزینش نمود.

• نمونه گیری چند مرحله ای:

به اقتضای خصوصیات جامعه‌ی موضوع تحقیق، گاهی نمونه‌ی مورد نظر در چند مرحله برگزیده می‌شود. در این روش از جامعه Nنفری، نمونه ای به تعداد n₁ انتخاب می‌کنیم، سپس از میان n₁ نفر، گروه کوچک‌تری به تعداد n₂ برمی گزینیم، تا نمونه‌ی کافی و مناسب از لحاظ تعداد و سایر خصوصیات تعیین شود. بدین ترتیب نمونه گیری دو مرحله ای، سه مرحله ای، … و چند مرحله ای انجام داده‌ایم.

• نمونه گیری متوالی:

در برخی از مطالعات به جهت تداوم کار تحقیق و دگرگونی‌هایِ پدیده‌ی مورد نظر، نمونه گیری توالی پذیر است.

2- نمونه گیری غیر تصادفی (اتفاقی)

الف: نمونه گیری غیر تصادفی ساده:

در این روش، از نمونه‌هایی که به فوریت در دسترس است، استفاده می‌شود. این روش چندان قابل اعتماد نیست و نتایج آن فقط به افرادی که بررسی شده‌اند، قابل تعمیم است. این نوع نمونه گیری، انباشته یا کومه ای نیز نامیده می‌شود.

ب: نمونه گیری غیر تصادفی سهمیه ای:

در این روش محقق، افراد یا گروه‌هایی را که در دسترس هستند، بر مبنای یک سلسله معیارهای مشخص (سهمیه) انتخاب می‌کند.

ج: نمونه گیری غیر تصادفی هدفمند یا قضاوتی:

نوعی نمونه گیری است که در آن افراد نمونه، از میان افرادی انتخاب می‌شوند که دارای خصوصیات تعریف شده ای می‌باشند. عده ای، اصطلاح “نمونه گیری قضاوتی” را برای مواردی به کار برده‌اند که اعضای نمونه، بر اساس داوری پژوهنده انتخاب می‌شوند.

جامعه آماری و حجم نمونه

 

جامعه عبارت است از گروه یا طبقه‌ای از افراد، اشیاء، متغیرها، مفاهیم یا پدیده‌ها که حداقل در یک ویژگی، مشترک باشند. در برخی موارد، کل اعضای جامعه، مورد مطالعه قرار می‌گیرند که به آن سرشماری گویند. با این حال، در بسیاری موارد، کمبود نیروی انسانی لازم، وقت و هزینه های مالی، اجازه‌ی مطالعه‌ی کل جامعه را نمی‌دهد. روش معمول در چنین مواردی این است که نمونه ای از جامعه انتخاب شود. نمونه، بخش کوچکی از جامعه است که معرف کل جامعه فرض می‌شود. نکته مهم در این تعریف، معرف بودن است. نتایج نمونه ای را که معرف جامعه نباشد، نمی‌توان به جامعه تعمیم داد.

در نمونه، بخشی از جامعه مورد سنجش یا آزمون قرار می‌گیرد. اگر نمونه با روش درست انتخاب شود و معرف جامعه باشد، نتایج حاصل از آن را می‌توان به کل جامعه تعمیم داد. با این وجود، این تعمیم باید با احتیاط صورت گیرد، چرا که در تمام روش‌های نمونه گیری، خطایی اجتناب ناپذیر وجود دارد. به لحاظ نظری وقتی که کل مطالعه قرار می‌گیرد، تنها خطای اندازه گیری (یعنی ناهمسانی که نتیجه‌ی ابزار مورد جامعه مورد استفاده است) و تفاوت‌های فردی پاسخگویان وجود دارد.

جامعه آماری

از جامعه تعاریف متعددی به عمل آمده است که به طور عمده به این شرح اند:

• گروهی از افراد که یک یا چند صفت مشترک دارند و این صفت یا صفات، مورد توجه محقق می‌باشند. جامعه ممکن است همه افراد، یک نوع خاص و یا عده محدودتری از همان گروه را شامل شود.
• تمامی گروه و افرادی که جهت تحقیق، مناسب تشخیص داده شده‌اند. با این تعریف، جامعه، پسوند»آماری« گرفته است. عده‌ای برای»جامعه‌ی آماری«، تعریف خاص‌تری به این شرح ارائه داده‌اند:
• جامعه ای که اعضای آن، کمیت‌های مربوط به اندازه‌ی یک صفت در افراد یک جامعه است
• جامعه در تحقیق: مجموعه اجزائی که دارای حداقل یک صفت یا ویژگی مشترک باشند.
  جامعه را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته بندی نمود که ذیلاً به برخی از آن‌ها اشاره می‌گردد:
• بر اساس موضوع که در آن جامعه نوع خود را مشخص می‌کند، مانند جامعه انسانی، جامعه گیاهی و…
• بر اساس تعداد اعضای تشکیل دهنده، که یا محدود است (می‌توانیم تعداد اعضا یا عناصر تشکیل دهنده را مشخص و معین کنیم) و یا نا محدود است (تعداد اعضا یا عناصر تشکیل دهنده آن مشخص نیست، مثل درختان یک جنگل). در تحقیقات، به طور معمول سعی می‌شود که جامعه‌ی محدود را مورد مطالعه قرار دهند.

طبقه بندی جامعه بر اساس تعمیم:
الف) جامعه مورد نظر:

جامعه ای است متشکل از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقه‌مند هستیم یافته‌های پژوهش را به آن‌ها تعمیم دهیم. که به آن جامعه‌ی هدف نیز می‌گویند.
ب) جامعه مورد مطالعه:

جامعه‌ای است که با استفاده از یک قید از جامعه مورد نظر به دست می‌آید و در عمل زیر پوشش بررسی قرار می‌گیرد. این نوع، برای مواردی است که نمی‌توانیم نتایج را به همه افراد جامعه تعمیم دهیم. به این جامعه، جامعه‌ی مورد بررسی نیز می‌گویند.
ج) مطالعه را می‌توان با همه‌ی اعضاء و یا بخشی از اعضای جامعه مورد نظر یا جامعه مورد مطالعه به عمل آورد. بخشی از اعضاء را یا به طریق در دسترس و یا به روش نمونه گیری علمی می‌توان انتخاب کرد. در طریق اول، جامعه در دسترس و در طریق دوم جامعه نمونه خوانده می‌شود.
د) جامعه در دسترس: به جامعه‌ای گفته می‌شود که محقق، افراد آن را فقط به خاطر سهولت دسترسی، بدون رعایت اصول نمونه گیری علمی، برای مطالعه انتخاب می‌کند.
ه) جامعه نمونه: چون شرح این نوع جامعه مفصل می‌باشد و کاربرد زیاد دارد، آن را تحت عنوان »نمونه «در ادامه مورد شناخت قرار می‌دهیم.

نمونه

ممکن است جامعه‌ آماری از نظر تعداد افراد یا مواردی که باید مشاهده شود، بزرگ یا کوچک باشد. برای صرفه جویی در نیروی انسانی، هزینه و وقت و رعایت سایر ملاحظات اجرایی، به جای مطالعه در مورد تمام افراد جامعه می‌توان نمونه‌ای از افراد جامعه را انتخاب و مورد تحقیق قرار داد. نمونه، معمولاً گروهی از افراد جامعه است که معرف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگی‌های افراد جامعه را داراست. از راه مشاهده و تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به نمونه، می‌توان بر اساس اصول و قواعد معینی، مشخصات جامعه را استنباط کرد. اندازه‌های به دست آمده درباره‌ی صفات و متغیرهای نمونه را شاخص آماری و اندازه‌هایی را که از روی شاخص آماری نمونه، درباره‌ی جامعه استنباط یا برآورد می‌شود پارامتر می‌نامند.

تعریف نمونه

زیر مجموعه‌ای است از جامعه، که اعضای آن را بخشی از افراد جامعه‌ی اصلی تشکیل می‌دهند. یا در مفهوم وسیع، نمونه عبارت است از”مجموعه ای از نشانه‌ها که از یک قسمت یا یک گروه از جامعه‌ی بزرگ‌تر انتخاب شده است، به طوری که صفات اعضای این مجموعه، معرف کیفیات و ویژگی‌های جامعه‌ی بزرگ‌تر باشد”. نمونه، اطلاعاتی را ارائه می‌کند که بر اساس آن می‌توان در مورد خصوصیات جامعه قضاوت کرد؛ به عبارت دیگر، از طریق مطالعه‌ی نمونه و پیدا کردن خصوصیات و روابط پدیده‌ها و تعمیم آن، می‌توان خصوصیات و روابط پدیده‌ها را در جامعه پیدا نمود.

برای اینکه بتوان نتایج به دست آمده از نمونه را به جامعه تعمیم داد، باید دو شرط زیر جمع باشد:

الف) اندازه و حجم نمونه بر اساس منطق و فرمول‌های آماری به دست آید.

ب) روش انتخاب افراد نمونه از بین افراد جامعه، با رعایت موازین علمی باشد.

 

تعر یف جامعه و نمونه آماری

جامعه:
در هر بررسی آماری ، مجموعه عناصر مورد نظر را جامعه می‌نامند. به عبارت دیگر ، جامعه مجموعه تمام مشاهدات ممکنی است که می‌توانند با تکرار یک آزمایش حاصل شوند به طور کلی جامعه عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند و تعریف جامعه آماری باید جامع و کامل باشد.
سرشماری:
سرشماری از جامعه متناهی ، بررسی است که تمام واحدهای جامعه را دربرمی‌گیرد. در بسیاری از موارد ، اجرای سرشماری در یک جامعه متناهی ، کاری است شدنی.
نمونه:
نمونه بخشی از جامعه تحت بررسی است که با روشی که از پیش تعیین شده است انتخاب می‌شود. به قسمی که می‌توان از این بخش ، استنباطهایی درباره کل جامعه بدست آورد انتخاب تعدادی از افراد٬ حوادث٬ و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه . اولین قدم در نمونه گیری تعریف جامعه مورد نظر است و هدف نوعی نمونه گیری است که تمام افراد جامعه جهت انتخاب شدن شانس برابر داشته باشند.

مدل سازی معادلات ساختاری

مدل یابی معادلات ساختاری

مدل یابی معادلات ساختاری و یابه طور اختصارSEM می باشد،ازروشهای جدید  آماری و یکی از قویترین روشهای تجزیه و تحلیل چندمتغیره است که برخی هم به آن تحلیل ساختاری کواریانس و الگوسازی علی اطلاق می کنند. کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیرهای است که نمی توان آنها را به شیوه دو متغیری با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد. تجزیه و تحلیل چندمتغیره به یک سری روشهای تجزیه و تحلیل اطلاق میشود که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل همزمان چند متغیر مستقل با چند متغیر وابسته است.

به عبارت دیگر وقتی شما میخواهید متغیر وابسته خود به عنوان مثال بزه کاری را با متغیرهای مستقلی همچون انگیزه فردی، روابط خانوادگی، سابقه بزهکاری، موقعیت اجتماعی اقتصادی و از این قبیل پیشبینی کنید بایستی به طراحی یک مدل علی و ارزیابی آن بپردازید که با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری قادر به آن خواهید بود. بنابراین شما در این پژوهش برخی از موارد را به طور مستقیم اندازه گیری می کنید که عموماً همان گویه های پرسشنامه است و برخی از موارد را با ترکیب این گویه ها بدست آورده و روابط آنها را می سنجید تا بتوانید مدل نهایی خود را رسم کنید.

مدل یابی معادلات ساختاری یک تحلیل چند متغیری بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیقتر بسط مدل خطی کلی GLM است که به محقق امکان میدهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به طور همزمان مورد آزمون قرار دهد. تحلیل مدل یابی معادلات ساختاری را میتوان توسط دو تکنیک انجام داد:

• تحلیل ساختاری کوواریانس یا روابط خطی ساختاری(LISREL)
• حداقل مربعات جزئی(PLS)

تکنیک معادلات ساختاری آمیزه دو تحلیل است:

• تحلیل عاملی تاییدی
• تحلیل مسیر- تعمیم تحلیل رگرسیون

منظور از اندازه گیری، سنجش روابط بین متغیرهای مشاهده شده (گویه های پرسشنامه) و متغیرهای مکنون(شاخصهای اصلی مانند: سرمایه انسانی و عملکرد سازمانی و از این نوع) توسط سازه های متغیرهای مکنون(عوامل استخراج شده) است. به بیان دیگر این مدل مشخص میکند که متغیرهای مکنون چگونه با متغیرهای قابل مشاهده مرتبط اند و از طریق آنها سنجیده می شوند و هریک از شاخصها تا چه حد متضمن مفهوم ابعاد متغیر مکنون هستند.

متغیرهای پنهان و آشکار

در مدل یابی معادلات ساختاری به گویه یا هر متغیری که بتوان آن را مستقیماً سنجید، متغیر آشکار گفته می­ شود و به متغیری که از طریق گویه­ ها مقدار آن سنجیده می­شود، متغیر پنهان گفته می شود. متغیرهای پنهان به دو دسته متغیرهای بیرونی که متغیرهای است که هیچ پیکان یک سویه­ ای به سمت آن نشانه نرفته است و متغیر درونی عنصری از مدل ساختاری است که حداقل یک پیکان یک سویه به سمت آن نشانه رفته است.

به عنوان مثال در شکل فوق که خروجی یک مدل معادله ساختاری از نرم افزار لیزرل می باشد گرایش ارتباطی و کیفیت ارتباط متغیرهای پنهان می باشند و متغیرهای q₆تا q₁₁ متغیرهای قابل مشاهده می باشند.

آموزش مدل یابی معادلات ساختاری با ذکر یک مثال کاربردی:

در پژوهشی هدف اصلی تبیین رابطه هوش هیجانی و مشتری مداری در بین کارکنان می باشد. بر اساس هدف این تحقیق فرضیه اصلی پژوهش اینگونه عنوان شده است:

فرضیه اصلی: با افزایش هوش هیجانی کارکنان، مشتری مداری آنان افزایش می یابد.
با توجه به مباحث مطروحه، مدل مفهومی شکل زیر به منظور بررسی تبیین رابطه هوش هیجانی و مشتری مداری ارائه شده است.

بر اساس مدل تحقیق هوش هیجانی شامل 5 متغیر پنهان خودآگاهی،خود مدیریتی قابل اعتماد بودن، وجدان خودانگیزی، آگاهی اجتماعی و مدیریت ارتباط می باشد.

مدل معادلات ساختاری نهایی برای سنجش رابطه دو عدد از سازه های اصلی تحقیق یعنی هوش هیجانی و مشتری مداری استفاده شده است. از آنجا که سازه‌ی هوش هیجانی خود از تعدادی متغیر پنهان دیگر تشکیل شده‌اند، میانگین پاسخ‌های بدست آمده به گویه‌های هر متغیر محاسبه شده و از آن متغیر به عنوان یک متغیر قابل مشاهده در مدل نهایی استفاده شده است. مدل نهایی در شکل زیر ارائه شده است. این مدل با اقتباس از برونداد نرم‌افزار لیزرل ترسیم شده است.

نتایج تائید ارتباط بین هوش هیجانی و مشتری مداری

برای مدل یابی معادلات ساختاری بار عاملی استاندارد و آمارهt محاسبه می شود. به طور کلی قاعده زیر حاکم است:

قدرت رابطه بین دو عامل(متغیر) به وسیله بار عاملی نشان داده می‌شود. بار عاملی مقداری بین منفی یک و یک است. اگر بار عاملی کمتر از 0/3 باشد رابطه ضعیف در نظر گرفته شده و از آن صرف‌نظر می‌شود. بار عاملی بین 0/3 تا 0/6 قابل قبول است و اگر بزرگ‌تر از 0/6 باشد خیلی مطلوب است.

زمانی که همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره آزمون t یا همان t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 0/05 بررسی می‌شود بنابراین اگر میزان بارهای عاملی مشاهده شده با آزمون t-value از 1/96 کوچک‌تر محاسبه شود، رابطه معنادار نیست و در نرم افزار لیزرل با رنگ قرمز نمایش داده خواهد شد.

آماره t-value نتایج ارتباط بین هوش هیجانی و مشتری مداری

همانطور که در شکل های فوق قابل مشاهده است بار عاملی استاندارد سازه هوش هیجانی و مشتری مداری برابر 0/90 بدست آمده است که نشان می‌دهد این رابطه بسیار مطلوب است. بار عاملی آماره t نیز 4/92 بدست آمده است که نشان می‌دهد همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با افزایش هوش هیجانی کارکنان، مشتری مداری آنان افزایش می یابد و فرضیه اصلی تحقیق تایید می‌شود.

انواع پژوهش از منظر هدف و ماهیت

 

 تحقیقات علمی بر اساس هدف

 تحقیق  بنیادی:

در جستجوی کشف حقایق و شناخت پدیده هاست و مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند که به دو دسته تقسیم  می شود.

الف) تحقیقات بنیادی تجربی: گردآوری  دادها و اطلاعات اولیه با استفاده از آزمایش، مشاهده و …

ب)تحقیقات بنیادی نظری: داده های اولیه به روش کتابخانه ای گردآوری می شوند.

تحقیق کاربردی:

این تحقیقات با استفاده از زمینه  فراهم شده از طریق تحقیقات بنیادی برای رفع نیازمندیهای بشرو بهبود و بهینه سازی ابزارها روش ها درجهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقا سطح زندگی  انسان مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال این که چگونه می توان مشکل کنکور  و یا بیکاری و یا ترافیک تهران را حل کرد تحقیق کاربردی می باشد.

پاره ای از مشخصات تحقیقات بنیادی

• وقت گیر بوده برای کشف مجهول نیاز به زمان طولانی دارد.
• هزینه بر است و احتیاج به منابع مالی زیادی دارد.
• معمولا به وسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود ، زیرا ماموریت اصلی آن ها توسعه قلمرو معرفتی بشر است.

از مشخصات تحقیقات کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• از نظر زمانی زودتر از تحقیقات بنیادی انجام می گیرند.
• درآمد زا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشتری دارند.
• عمدتا سازمان های دولتی و خصوصی و کارخانه ها ولی گاه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی نیز این تحقیقات را انجام می دهند.

تحقیقات علمی بر اساس ماهیت و روش

الف ) تحقیقات تاریخی

ب  ) تحقیقات توصیفی

ج  ) همبستگی

د  )   تجربی و علیّ

الف: تحقیقات تاریخی

با استفاده از اسناد و مدارک معتبر انجام می شودتا بتوان از این طریق ویژگیهای عمومی و مشترک پدیده ها و حوادث تاریخی و دلایل آنها را تبیین کرد مثلا تحقیق تاریخی می تواند به بررسی اوضاع و احوال دولت ها و نحوه عمل آن ها و نوع روابطشان با مردم پرداخته ، عوامل سقوط آنها را تشخیص داده و بر اساس آن نظریه ارائه دهد.

ب: تحقیقات توصیفی

محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده ،متغیر، شی یا مطلب چگونه است.

تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی دارد و هم جنبه مبنایی. در بعد کاربردی از نتایج در تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده می شود.ودر بعد بنیادی یا مبنایی به کشف حقایق و واقعیت های جهان خلقت می پردازد.

به طور کلی تحقیقات توصیفی به سه یا چهار گروه تقسیم میشود :

تحقیقات زمینه یاب، تحقیق  موردی، تحقیق تحلیل محتوا ، قوم نگاری از انواع این   تحقیق است .

تحقیق زمینه یاب ( پیمایشی[1]) :

• این تحقیق به مطالعه ویژگیها و صفات افراد می پردازد و وضعیت فعلی جامعه آماری را در قالب چند صفت یا متغیر مورد بررسی قرار می دهد.( مثل: سن ، جنس ، وزن ، و درآمد نظر خواهی در مورد یک نامزد انتخاباتی ، سرشماری نفوس و مسکن)
• به عبارت دیگر تحقیق زمینه یاب عبارتست از مشاهده پدیده ها به منظور معنا دادن به جنبه های مختلف اطلاعات جمع آوری شده ، که از دو مرحله تشکیل شده است.
• 1- مشاهده دقیق و نزدیک پارامترهای مورد پژوهش در جامعه
• 2- جمع آوری اطلاعات و معنا دادن به آنچه که مورد مشاهده قرار گرفته است.
• تحقیق زمینه یابی یک فرآیند پژوهشی است که به منظور جمع آوری اطلاعات در باره این موضوعات که مردم چه می دانند،چه فکر می کنند یا چه کاری انجام می دهند. منظور از چه می دانند. این است که مردم چه اطلاعاتی را در یک هدف یا یک موضوع درونی پدید آورده اند. و منظور از فکر کردن این است که عقاید ، نگرش ها ارزش ها و باورهای مردم چه هستند.

 

تحقیق موردی :

این تحقیق عبارتست از مطالعه یک مورد یا یک واحد و کاوش عمیق در مورد آن.در اینگونه از تحقیق محقق فرضیه های خود را میسازد و به گردآوری اطلاعات درباره آن می پردازد . ( تحقیق در مورد ویژگی ها و رفتار یک دانش آموز ناسازگار یا تیزهوش)تحقیق در مورد یک خانواده موفق( از تمامی رو شهای کار تحقیقی استفاده می شود).

تحلیل محتوا

• این تحقیق به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظامدار انجام می شود.محقق در این تحقیق به دنبال تجزیه و تحلیل و توصیف مطالب است.( مثل تحلیل کتاب ها، مقالات، عکس های هوایی)..
• تحلیل محتوی یک روش پژوهشی است که به صورت منظم وعینی برای توصیف مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کاربرده می شود. در این روش ، پیام ها یا اطلاعات به صورت منظم کد گذاری و به نحوی طبقه بندی می شوند که پژوهشگر بتواند آن ها را به صورت کمی تجزیه و تحلیل کند.

تحقیقات همبستگی :

این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام میپذیرد،ولی درآنها الزاما کشف رابطه علت و معلول مورد نظرنیست.در تحقیق همبستگی بر کشف وجود رابطه بین دو گروه از اطلاعات تاکید میشود.

اساسا همبستگی به دو شکل وجود دارد:مثبت و منفی .

همبستگی مثبت آن است که جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد. مثل رابطه بین شیب رودخانه و شدت جریان آب یا قدرت خرید مردم و حجم تقاضا

همبستگی منفی آن است که جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو نباشد.افزایش یکی با کاهش دیگری همراه باشدۀمانند رابطه بین تورم قیمت ها و قدرت خرید مردم.

در تحقیقات همبستگی پس از تشخیص وجود همبستگی و تعیین جهت آن اقدام به محاسبه مقدار و ضریب همبستگی می شود. دامنه و طیف ضریب همبستگی 1+ تا  1- نوسان دارد.

برای اندازه گیری ضریب همبستگی بین متغیرها از روشهای مختلفی مثل روش پیرسون ،اسپیرمن،کندال و…استفاده میگردد.

تحقیقات علیّ

در اینگونه تحقیقات کشف علتها یا عوامل بروز یک رویداد یا حادثه یا پدیده مورد نظر است . محقق در متغیرها دخل و تصرفی نداشته ،اساسا حضور ندارد بلکه تحقیق علیّ را انجام میدهد تا این متغیرها و عواملی را که باعث بروز واقعه شده است را شناسایی کند .

این نوع تحقیق دارای مشکلات و معایبی است . از آن جمله :

-یکی از مشکلات تهیه مدارک و اسناد و مبانی استدلال و کشف مساله.

-نمیتوان نسبت به نتایج تحقیق یقین قطعی داشت.

-تشخیص معتبر بودن یا نبودن نتایج تحقیق نیز کار مشکلی است.

سه دسته کلی متغیرهای که محقق باید برای این تحقیق شناسایی کند عبارتست از:

الف)متغیرهای اصلی که نقش موثر و مثبت در بروز پدیده داشته اند.

ب  )متغیرهایی که نقش بازدارنده و منفی در بروز پدیده داشته اند.

ج  ) متغیرهای زمینه ساز که هموار کننده راه برای اثر گذاری متغیرهای اصلی بوده،از خاصیت تسهیل کنندگی برخوردار بوده اند .

تحقیقات تجربی(آزمایشی)

تحقیقات تجربی بر شناخت رابطه علت و معلولی بین متغیرها تاکید دارد و سخن از مطالعه رابطه یک سویه و تاثیر مستقل (علت) بر متغیر تابع (معلول) است و در پایان محقق به طور قاطع نظر میدهد که چنین رابطه ای وجود دارد یا ندارد.

شرایط ضروری یک تحقیق تجربی

یک تحقیق تجربی برای بالا بردن اعتبار خود باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:

الف)کنترل:ویژگی اصلی یک تحقیق آزمایشی کنترل است.

آزمایش باید به نحوی برنامه ریزی و سازماندهی شود که مانع حضور متغیرهای مزاحم و اخلالگر شود.زیرا این متغیرها نتایج آزمایش را خدشه دار می کنند .

ب)انتخاب تصادفی

ج)تکرار آزمایش

د) قابلیت تعمیم :نتایج تحقیق تجربی باید قابل تعمیم باشد

کاتی که محقق باید در خصوص قابلیت تعمیم رعایت کند:

از اصل کنترل غفلت نکند.

-در انتخاب افراد نمونه به روش تصادفی اقدام بکند.

-تاثیر اشتباهات آماری را در انتخاب نمونه و طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها به حداقل برساند.

-محیط آزمایش را به صورت طبیعی و عادی نگه دارد.

-در انجام دادن فعالیتهای تحقیقاتی و مراحل کار و نتیجه گیری تعجیل نکند.

-آزمایشها را در موقعیتها و شرایط مشابه تکرار نموده .

-از اعتبار درونی آزمایش و نیز اعتبار بیرونی آن مطمئن شود.

اعتبار تحقیق آزمایشی :بررسی اعتبار تحقیق آزمایشی باید در دو زمینه زیر انجام شود :

-اعتبار درونی :یعنی اینکه آیا متغیر مستقل در متغیر تابع اثر میگذارد؟یا متغیرهای مزاحم در آن دخالت داشته اند.

-اعتبار بیرونی:یعنی اینکه یافته های تحقیق قابل اطمینان بوده و امکان تعمیم آن در موقعیتهای مشابه وجود داشته باشد.

روشها و طرح های اجرای تحقیق تجربی

آزمایش با استفاده از یک گروه آزمودنی

-آزمایش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمایش )

-آزمایش با استفاده از چند گروه

-آزمایش با استفاده از روش تکرار آزمون

شاخص های برازش مدل معادلات ساختاری

شاخص های نیکویی برازش مدل

یک از اهداف اصلی در استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری شناخت میزان همخوانی بین داده های تجربی با مدل مفهومی و نظری است. برای شناخت میزان همخوانی داده های تجربی و مدل مفهومی از شاخص ها و معیارهایی استفاده می شود که به آنها شاخص های نیکویی برازش مدل می گویند. در مدلسازی معادلات ساختاری از شاخص های متفاوتی برای حصول اطمینان از نیکویی برازش مدل استفاده می شود.

در مدل های اندازه گیری پرسشی که پژوهشگر بدنبال جواب آنست این است که آیا متغیرهای قابل مشاهده، سازه ای پنهان و یا متغیری پنهان را اندازه گیری می کنند یا خیر؟ چنانچه داده های گردآوری شده ، مدل مفهومی پژوهش را حمایت کنند، در آن صورت معیارهای برازش مدل وضعیت مطلوبی را نشان می دهند. گاهی ممکن است پژوهشگر برای ایجاد این برازش در مدل، در مدل مفهومی خود تغییراتی را ایجاد نماید که چگونگی ایجاد این تغییرات در قسمت بعدی توضیح داده خواهد شد.

شاخص های نیکویی برازش مدل را می توان در سه دسته کلی گروه بندی کرد. این سه گروه عبارتند از:
– شاخص های برازش مطلق

– شاخص های برازش تطبیقی

– شاخص های برازش مقتصد

بنا به اهمیت این شاخص ها یادآوری اجمالی در خصوص این تقسیم بندی مفید به نظر می رسد. شاخص های برازش مطلق شاخص هایی هستند که بر مبنای تفاوت واریانس ها و کوواریانس هیا مشاهده شده بر مبنای پارامترهای مدل از طرف دیگر محاسبه می شود.

شاخص های برازش تطبیقی، مدل پژوهش را با مدلی که در آن متغیرها از همدیگر مستقل هستند مورد مقایسه قرار می دهد. به بیان دیگر در این حالت مدل مفهومی پژوهش با مدلی مورد مقایسه قرار می گیرد که در آن هیچ رابطه ای بین متغیرها تعریف نشده است.

گروه دیگری از شاخص ها که به شاخص های برازش مقتصد مشهور هستند به پژوهشگر کمک می کند تا اثر مداخله خود را در مدل (آزاد گذاردن یک پارامتر برای برآورد) برای بهبود شاخص های برازش مورد ارزیابی قرار دهند. جدول زیر تعدادی از شاخص های مورد استفاده در نرم افزار لیزرل را معرفی می کند. در این جدول علاوه بر معرفی شاخص ها، مقدار هر شاخص برای برازش قابل قبول نیز آورده شده است. به عنوان مثال شاخص آماره تحت پوشش کای مربع اگر دارای مقداری بیشتر از 5 درصد باشد، برازش مدل مناسب است.